Bu modelin temel amacı, deprem riskine karşı hem bireysel hem yapısal düzeyde sürdürülebilir bir güvence sistemi oluşturmak ve denetim süreçlerini ekonomik mekanizmalar üzerinden etkinleştirmektir. Model, kamu kaynaklarına yük getirmeden, piyasa temelli bir denetim ve teşvik yapısı kurarak afet sonrası yıkıcı sosyoekonomik etkileri azaltmayı hedefler.
Model iki ana sigorta mekanizması üzerine inşa edilir:
Tüm bireyler için zorunlu tutulur. Bu uygulama, deprem sonrası bireysel kayıpların azaltılmasını ve toplumsal refahın korunmasını sağlar.
Her binanın veya müstakil konutun yapısal dayanıklılığını teminat altına alan özel bir sigorta türüdür. Bu sigorta, binaların güvenlik standartlarına göre özel sektör tarafından denetlenmesini ve risk durumuna göre sigortalanmasını esas alır.
Yapı Sigortası hizmeti, devlet tarafından lisans verilmiş, teknik yeterliliğe sahip sigorta kuruluşları tarafından sunulur.
Sigorta öncesinde, ilgili şirket binanın zemin durumu ve yapısal sağlamlığına ilişkin kapsamlı bir inceleme gerçekleştirir.
Denetim sonucunda yapı, gerekli güvenlik koşullarını sağlıyorsa sigorta kapsamına alınır. Aksi durumda sigorta yapılmaz.
Sigorta şirketleri tarafından yapılan denetimlerde usulsüzlük veya sahte onay tespiti halinde, şirketler ağır mali yaptırımlarla karşılaşır. Bu durum, sistemin finansal dürüstlük temelinde işlemesini güvence altına alır.
Yapı Sigortası bulunmayan yapılara taşınmak veya bu yapıları kiralamak yasaklanır.
Sigortasız binalar, alıcı ve kiracı nezdinde güvenli kabul edilmeyeceğinden, bu mülklerin piyasa değeri fiilen düşer. Talep eksikliği nedeniyle, söz konusu gayrimenkuller zamanla gayriresmî biçimde piyasa dışına itilir.
Belediyeler, sigortasız veya riskli olarak sınıflandırılmış binaları kamuya açık biçimde işaretleyerek vatandaş bilgilendirmesini sağlar.
Sigorta kapsamına alınmayan veya riskli bulunan yapılar, kentsel dönüşüm ya da devlet destekli konut takası programlarına yönlendirilir.
Beklenen Sonuçlar
Sigorta şirketlerinin kar motivasyonuyla yürüttüğü teknik denetimler sayesinde yapı stokunun kalitesi sürekli artar.
Olası bir deprem sonrasında, sigorta mekanizması zarar gören bireylerin ekonomik olarak korunmasını sağlar.
Sonuç olarak, bu model sayesinde deprem denetimi ve deprem sonrası hazırlık süreçleri bütüncül bir yapıya kavuşturulmuş olacaktır. Sınırlı ancak stratejik devlet müdahalesiyle, yüksek düzeyde verimlilik ve etkinlik sağlanacaktır. Böylece olası bir depremin siyasi, ekonomik ve sosyal etkileri önemli ölçüde azaltılacak, toplum genelinde kalıcı bir afet direnci oluşturulacaktır.